Czym są klauzule abuzywne? O czym powinni pamiętać właściciele firm oraz konsumenci?

Wyjaśniając kolejne zagadnienia dotyczące kredytów waloryzowanych do franka szwajcarskiego, bardzo często odnosimy się do pojęcia klauzul abuzywnych. Udowadniając, że znajdują się one w umowie kredytowej, klient może liczyć na unieważnienie kredytu frankowego w całości. Wiele jednak osób nie zdaje sobie sprawy, że klauzule abuzywne pojawiają się w najróżniejszych umowach. Czym tak właściwie są klauzule niedozwolone? W jaki sposób chronią konsumentów przed nieuczciwymi praktykami przedsiębiorców?

Klauzule abuzywne – najważniejsze informacje dla konsumentów

Klauzulami abuzywnymi nazwiemy takie zapisy w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, które:

• kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami
• rażąco naruszają interes konsumenta
• nie podlegają indywidualnym ustaleniom
• nie dotyczą jednoznacznych zapisów, ustalających wynagrodzenie czy cenę

Klauzule niedozwolone występują więc w umowach B2C, obowiązujących między firmą a osobą fizyczną. Ich zastosowania po 1 stycznia 2019 roku można odnaleźć również w niektórych umowach firm z osobą fizyczną, prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą. Ponadto dotyczą one umów wzorcowych, czyli takich, które przedsiębiorca w takim samym lub prawie takim samym kształcie przedkłada do podpisu wszystkim swoim klientom. Najczęściej stosowane są w branży bankowej, finansowej, telekomunikacyjnej. Są także często spotykane w regulaminach sklepów internetowych.

Przedsiębiorcy zobligowani się do tworzenia takich umów i takich regulaminów, które wolne są od klauzul abuzywnych. Istnieje bowiem rejestr klauzul niedozwolonych, prowadzony i regularnie uzupełniany przez UOKiK – jeśli w umowie bądź regulaminie znajdzie się zapis, będący klauzulą niedozwoloną, przedsiębiorca może zostać za nią ukarany bez względu na to, czy wiedział o abuzywnym charakterze zapisu w dokumencie. Obecnie rejestr taki prowadzony jest w formie online poprzez – Prezes UOKiK publikuje na stronie urzędu klauzule, które zostały uznane za niedozwolone.

Klauzule niedozwolone – co może zrobić konsument?

Prawo chroni konsumenta, nadając z góry rygor nieważności klauzulom abuzywnym. Oznacza to, że klient, który stwierdza istnienie niedozwolonego zapisu w umowie, może traktować go jako nieobowiązujący. Zgodnie z obowiązującymi przepisami klauzule abuzywne są bowiem bezskuteczne. Dodatkowo konsument może zabezpieczyć swoje interesy:

• składając pozew cywilny – sąd może uznać wskazany w powództwie zapis za niedozwolony, uchylając jego zastosowania
• składając zawiadomienie do Prezesa UOKiK – Prezes UOKiK może jednak uznać postanowienie umowne za niedozwolone, jednak postanowienie to ma charakter ogólny i nie pozostaje w związku z konkretną umową

Konsument ma prawo traktować klauzulę abuzywną za nieważną, żądać jej usunięcia lub zmiany. Co do zasady pozostała część umowy – o ile nie narusza prawa – pozostaje ważna.

Klauzule abuzywne nie tylko w umowach kredytowych – przykłady klauzul niedozwolonych

Klienci korzystający z różnych usług lub dokonujący zakupów w sklepie internetowym często nie są świadomi istnienia klauzul niedozwolonych w umowie lub regulaminie. Lista takich klauzul jest długa, jednak do najczęstszych można zaliczyć zapisy o:

• ograniczeniu odpowiedzialności względem konsumenta – dotyczy to przede wszystkim umów na wykonanie usługi; przedsiębiorca jednostronnie nie może zwolnić się z odpowiedzialności za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie usługi
• dające możliwość przedsiębiorcy zerwania umowy z klientem bez właściwych podstaw
• zabierające klientowi prawo do zerwania lub odstąpienia od umowy zgodnie z przepisami prawa
• uprawnieniu przedsiębiorcy do dowolnej interpretacji postanowień umowy

W związku z abuzywnymi klauzulami klienci bywają zmuszani do otwierania rachunków bankowych, gdy chcą wziąć kredyt w instytucji finansowej, do odstąpienia dochodzenia swoich praw w przypadku wady zakupionego produktu w promocyjnej cenie czy do dołączenia paragonu do wysyłki, gdy odstępują od umowy lub reklamuje uszkodzony towar.

Co grozi za stosowanie klauzul abuzywnych w umowach i regulaminach?

Przedsiębiorcom, którzy stosują klauzule niedozwolone, grozi kara finansowa w wysokości 10% rocznego obrotu firmy. Ponadto na stosowaniu takich klauzul cierpi również dobra opinia firmy. Ma to duże znaczenie dla rozwoju firmy, szczególnie takich, do których nowi klienci trafiają głównie z polecenia.

Konsumenci z kolei muszą z dużą rozwagą podchodzić do zaprzestania stosowania się do zapisów umowy, które uznają za nieważne. Może bowiem okazać się, że klauzula jest jak najbardziej zgodna z prawem i jedynie zabezpiecza interes firmy. Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest wyjaśnienie wszelkich wątpliwości jeszcze przed podpisaniem umowy.